Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi “OĞLUM MƏHƏMMƏDƏ NƏSİHƏT” adlı üç şeirində bütün gənclərə müdrik mühazirələr yazmışdır. Lakin böyük mütəfəkkirin müdrik mühazirələri bununla bitmir. O, bütün əsərlərində oxucunu gəncliyin qədrini bilməyə çağırır. Ona görə də kitabı “Oğluma nəsihət” adlandırdıq. Belə ki, ədəbi yaradıcılığı yüksək qiymətləndirən bütün ibrətamiz hekayətlər, fəlsəfi fikirlər, müraciətlər onun yaradıcılığında yer alan bir neçə kəlmə, misra, qafiyə, qəzəl, gəncliyi tərənnüm edən şeirlər, eləcə də adları çəkilən şeirlərlə böyük məna ifadə edir. və ya orta məktəb dərsliklərində qısaldılmış, birdir.yığıb yerdə təqdim edirik.
Kitab şagird, tələbə və müəllimlər üçün nəzərdə tutulub.

İctimai hadisələri çox maraqlı təsvir edən “Qılınc və qələm” romanı Məmməd Səid Ordubadinin yaradıcılığına xas macəra üslubunda yazılmışdır. Əsərdə Nizami Gəncəvinin prototipi əsas yer tutsa da, müəllif bununla kifayətlənməmiş və böyük şairin həyat dövrünün hərtərəfli mənzərəsini canlandırmağa, xalq həyatının geniş pannolarını yaratmağa çalışmışdır. Ona görə də roman qəhrəmanın adına deyil, əsərin həyatında iki mühüm amilin – xalqın fiziki və mənəvi gücünün rəmzi kimi “Qılınc və qələm” adlanır. Zəngin obrazlar qalereyası ilə diqqət çəkən romanın ilk sətirlərindən müəllif qəhrəmanların vəziyyətini xüsusi bir məhəbbətlə təsvir edir. Bütün hekayə və şəxsiyyətləri, mürəkkəb hadisələri gərgin süjet xətti ətrafında birləşdirən “Qılınc və qələm” şübhəsiz ki, Ordubadinin yaradıcılığında mühüm yer tutan, Nizami və onun dövrünün tədqiqinə böyük marağa səbəb olan qiymətli tarixi romandır.

“Yeddi gözəl” kitabı Nizaminin eyniadlı poemasının Azərbaycan dilində ilk folklor nümunəsidir. Dastan 1912-ci ildə Təbrizdə nəşr edilmişdir. Burada şairin mənsub olduğu Azərbaycan xalqının incə hissləri ifadə olunur, Nizaminin yaratdığı qəhrəmanların səciyyəvi cəhətləri, psixoloji dünyası olduğu kimi qorunub saxlanılır. Şərqşünas alim Mehri Məmmədovanın böyük əməyi sayəsində fars və ərəb cümlələri ilə zəngin olan “Yeddi gözəl” kitabı müasir dil üslubunda oxuculara çatdırılır.

Bu kitaba böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin (1369-1417) ana dilində, əsasən lirik çalarda yazdığı qəzəlləri daxil edilmişdir. Ədəbi dilimizin formalaşmasında mühüm rol oynayan bu şeirlərdə insan gözəlliyinin tərənnümü, lirik aşiqin ürək döyüntüləri aparıcı yer tutur. Nəsimi zəngin irs qoyub getdi. Yaxın Şərq ədəbiyyatına gətirilən humanist ideyaları davam etdirən və inkişaf etdirən böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi onun insana, insan ləyaqətinə, qüdrətinə yüksək inamını yüksək qiymətləndirir, şeirlərində insanı həyatın yaradıcısı, həyatın əsl mənbəyi kimi qələmə verir.

Məhəmməd Füzuli Azərbaycan ədəbiyyatının dünya şöhrətli söz ustadlarından biridir. Lirik şeirin nadir nümunələrini yaradan M.Füzuli epik janrda da qələminin gücünü sınayıb. Onun bu janrda yazdığı “Leyli və Məcnun” poeması epik poeziyamızın ən gözəl nümunələrindən hesab olunur. Şeirin mövzusu Şərq aləmində əsl sevgi fədailəri kimi qəbul edilən Leyli və Məcnun haqqında geniş yayılmış məhəbbət əfsanəsindən götürülüb. Bu mövzunu ilk dəfə yazılı ədəbiyyata digər böyük Azərbaycan şairi N.Gəncəvi daxil etmişdir. Lakin M.Füzulinin “Leyli və Məcnun” poeması Nizaminin eyniadlı əsəri əsasında qurulsa da, təsirini artırmaq üçün bir sıra epizodları dəyişdirmiş, yeni səhnələr düşünmüş, eləcə də bir sıra lirik şeirləri şeirə daxil etmişdir. Ən əsası isə Füzuli əbədi məhəbbət mövzusuna, insanın yaşaması, daxili azadlığı kimi məsələlərə başqa prizmadan yanaşmışdır. Nəticədə mütəfəkkir şair orijinal və son dərəcə mükəmməl söz abidəsi yaratmışdır.

Fərhad və Şirin (Özbək. Farhod wa Shirin) özbək şairi Əlişir Nəvainin “Xəmsə” toplusunun ikinci əsəridir. Şair bu poemanı 1484-cü ildə qələmə alıb. Əsər Nizaminin “Xosrov və Şirin” poeması əsasındadır və Nizamidə olduğu kimi vəzni ləzzət bəhrəsidir. Bununla belə, Nəvainin “Fərhad və Şirin”i də əvvəlki bütün eyni məzmunlu əsərlərdən fərqlənən yeni bir əsərdir. Bu əsəri fərqləndirən birinci xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, Nəvai də özündən əvvəlki bütün şairlər kimi onu fars dilində deyil, öz dilində – özbək dilində yazmışdır. Digər bir yenilik isə özbək xalqının və türkdilli xalqların adət- ənənələrinin, istək və arzularının tərənnüm edilməsidir. Əsərdəki obrazlar, hadisələr və məqsəd tamam başqadır. Burada yeni tip insanlar təsvir edilir və əsərin məzmunu baş qəhrəman Nizaminin yaradıcılığından tamamilə fərqlidir.